пятница, 18 декабря 2015 г.

Քաղաքագիտություն։ Նախագիծ 2

Թեմա 3.6 Քաղաքական վերնախավը և քաղաքական առաջնորդները

Քաղաքական վերնախավ հասկացությունը: Նրա գործառույթները: Գ.Մոսկի, Վ.Պարետոյի, Ռ. Միխելսի տեսությունները քաղաքական վերնախավիմասին: Քաղաքական առաջնորդները: Նրանց դերը քաղաքականկյանքում: Քաղաքական առաջնորդի գործառույթները: Խորեզմատիկանձնավորություն: Առաջնորդ և անձի պաշտամունք: Առաջնորդինկարագիրը: Ժամանակակից Հայաստանի քաղաքական առաջնորդները:

Նախաբան

Նյութը պարունակում է տեղեկություններ քաղաքական վերնախավ հասկացության, նրա գործառույթների, Գ.Մոսկի, Վ. Պարետոյի, Ռ. Միխելսի տեսությունների մասին քաղաքական վերնախավում, քաղաքական առաջնորդների, նրանց դերի մասին քաղաքական կյանքում, քաղաքական առաջնորդի գործառույթների և խարիզմատիկ առաջնորդների մասին։


Քաղաքական վերնախավ (էլիտա) հասկացությունը և Վիլֆրեդո Պարետոյի տեսությունը

  XIX դ . երկրորդ կեսին , կապված քաղաքական կյանքի կենտրոնացման և բյուրոկրատացման հետ , եկավ ներկայացուցչական կառավարման փորձի շրջանը : Դա իր արտացոլումը գտավ քաղաքագետներ Վիլֆրեդո Պարետոյի ` էլիտաների տեսությունում և Գաետանո Մոսկայի ` քաղաքական դասի հայեցակարգում։
 Բոլոր հասարակություններում  գոյություն ունի երկու օղակ ` բարձր , որի մեջ սովորաբար մտնում են կառավարողները , և ցածր , որտեղ գտնվում են կառավարվողները:
  Ինքը ` Վ . Պարետոն ` էլիտաների տեսության հիմնադիրը , խոստովանում է , որ սկսած Պլատոնից , որը զգացել է նշված խնդիրը, ինչպես նաև որ բարձր և ցածր օղակների միջև տեղի է ունենում անհատների շրջապտույտ, շատերն են քննարկել այս երևույթը և կան շատ գրություններ նվիրված նրան։ Չնայած այդքան խոր արմատներին, թերևս միակ փաստարկը , որի ն բոլոր էլիտաները համաձայն են, այն է, որ հասարակության համար էլիտաներն անհրաժեշտ են, ուստի և «էլիտարիստ(վերնախավ)» եզրը, երբեմն արհեստականորեն միավորում է բավական բազմազան հեղինակների:
  Դա հիմք է տվել նեոէլիտիզմի ակնառու ներկայացուցիչներից մեկին՝ Ջովաննի Սարտորիին , մտահոգություն հայտնել, թե «այսպես կոչված, էլիտարիստները չեն ներկայացնում մի խումբ, որը միասնական և ընդհանրական է» և հայտնի չէ անգամ, թե ինչպիսի չափանիշ է էլիտարիստներին սահմանում որպես այդպիսին: Իսկ ի՞նչ են էլիտարիստները հասկանում «էլիտա» ասելուց: Ընդհանրապես այն ծագում է լատիներեն eligere և ֆրանսերեն elite ՝ լավագույն , ընտրյալ բառից։


                                       Գաետանո   Մոսկայի տեսությունը

  Քաղաքական իշխանությունը ցանկացած հասարակությունում իրականացնում է կառավարող էլիտան, որն էլ պատմական գործընթացի «շարժիչ ուժն» է, լուծում է կարևոր սոցիալական խնդիրները ,մինչդեռ զանգվածները քաղաքականապես «անտարբեր» են, «պասիվ», այստեղից էլ՝ էլիտայի անխուսափելիությունը ցանկացած հասարակությունում: «Եթե տեսությունում մենք այլ կերպ ենք քննարկում,- գրում է Մոսկան,- դա մասամբ կապված է հնացած սովորության հետ, որին մենք հետևում ենք մտածողության ընթացքում և մասամբ նշանակության չափազանցման հետ, որը տալիս ենք երկու քաղաքական փաստերի, որոնք թվում են շատ ավելի նշանակալից, քան իրականում կան»: Մոսկայի նշած այդ երկու քաղաքական փաստերը հետևյալներն են.
   Առաջին՝ ցանկացած քաղաքական օրգանիզմում կա մեկ անհատ, որը գլխավորն է կառավարող դասի՝ որպես ամբողջի մեջ և գտնվում է իշխանության ղեկի մոտ: Դա միշտ այն մարդը չէ, որն օժտված է օրինական գերագույն իշխանությամբ: Մի դեպքում ժառանգական թագավորի կամ կայսեր հետ վարչապետը կամ ծառայապետն օժտված են իրական իշխանությամբ ` շատ ավելի մեծ, քան սուվերենի իշխանությունը, այլ դեպքերում ընտրված նախագահի փոխարեն կառավարում է ազդեցիկ քաղաքական գործիչը, որն ապահովում է նախագահի ընտրությունները: Հատուկ պայմաններում մեկի փոխարեն կարող են լինել երկու կամ երեք մարդ, որոնք իրականացնում են գերագույն կառավարչի գործառույթները:
  Երկրորդ` ինչպիսին էլ որ լինի քաղաքական կազմակերպության տիպը, կառավարվող զանգվածների անբավարարվածությամբ, դժգոհությամբ, նրանց զգացմունքներով առաջացած ճնշումը որոշակի ազդեցություն է գործում կառավարող կամ քաղաքական դասի քաղաքականության վրա : Մոսկան վստահեցնում է, որ պետության գլուխ կանգնած մարդը որոշակիորեն ի վիճակի չէր լինի կառավարել առանց փոքրաքանակ դասի աջակցության, չէր կարող հարկադրել հարգել իր հրամանները և իրականացնել դրանք և ենթադրելով, որ նա կարող է հարկադրել կառավարող դասի ներկայացուցիչ մեկ կամ իրոք շատ անձանց գիտակցել իր իշխանության հեղինակությունը, այդ մարդը որոշակիորեն չի կարող գժտվել տվյալ դասի հետ, կամ ընդհանրապես վերջ տալ նրան:

                                           Ռոբերտ Միխելսի տեսությունը

Գերմանացի տեսաբան Ռ . Միխելսը գրում էր , որ «Վիլֆրեդո  Պարետոն առաջարկեց սոցիալիզմը դիտարկել որպես հատկապես հարմար միջոց աշխատավոր դասի շրջանից նոր էլիտա արտադրելու  համար ` նկատելով ներքին ուժի հայտանիշ երիտասարդ «քաղաքական դասի» առաջնորդների ունակությունում ` հակադրվելու հետապնդումներին և անարգանքներին և դրանցից դուրս գալու  հաղթանակով» ,ապա եզրակացնում. «Կարող են հաղթել սոցիալիստները, բայց ոչ  սոցիալիզմը, որը զոհվում է իր կողմնակիցների  հաղթանակի պահին ....
 Քննադատելով ժողովըրդավարությունը ` էլիտարիստներն ապացուցում էին, որ,մի կողմից, այն ընդամենը առասպել է, մյուս կողմից` այդ տեսական  պատրանքը ծնում է, Մոսկայի արտահայտությամբ,«քաղաքական  կազմակերպության վատագույն տիպը՝ նրանց անանուն բռնակալությունը,ովքեր հաղթել են ընտրություններում և խոսում են ժողովրդի անունից »: «Հանրապետությունը որում մենք տեսնում ենք, այդուհանդերձ, բուրժուական ժողովրդավարության բարձրագույն ձևը, առանձնանում է, ըստ Պրոդոնի,  կառավարման ամենամանրախնդիր ,մոլեռանդ ոգով :Այդ կառավարությունը ելնում է նրանից, որ կարող է ամեն ինչ իրականացնել անպատիժ՝ միակ պատճառով... բռնակալությունը միշտ կարելի է արդարացնել հանուն հանրապետության և ընդհանուր շահի գործելու անհրաժեշտությամբ»։

                                      Քաղաքական առաջնորդի բնութագիրը

  15-16 դարերի իտալացի հայտնի քաղաքական մտքի ներկայացուցիչ, փիլիսոփա Նիկոլո Մաքիավելին քաղաքական առաջնորդին` պատկերավոր հետևյալ կերպ է բնորոշել. "Առաջնորդը պետք է առյուծի նման ուժեղ լինի, որ վախեցնի գայլերին և աղվեսի նման` խորամանկ, որ շրջանցի ծուղակները": Այսօր շատ պրիմիտիվ է հնչում այն, որ առաջնորդը պետք է ուժեղ լինի, ինչպես առյուծը: Տվյալ դեպքում ի՞նչ պետք է հասկանալ ուժեղ կամ հզոր ասելով` առաջնորդի ֆիզիկական տվյալները, թե՞ արդյունավետ քաղաքականություն վարելու ձիրքը, իսկ գուցե` հարիզմա՞ն:
  Քաղաքականության մեջ կան իրարից տրամագծորեն տարբերվող իրավիճակներ, որոնց շրջանակներում արդյունավետ կարող է լինել քաղաքական առաջնորդի մի որակը, իսկ մեկ այլ դեպքում` մյուսը: Թերևս, այս ամենից միակ պարզ, բայց միաժամանակ նշանակալի հետևությունն այն է, որ առաջնորդը փայլուն պետք է տիրապետի կամ ունենա լիդերի հավաքական կերպարը ամբողջացնող բոլոր որակները:
  Խարիզման կատարյալ առաջնորդի երեք տեսակներից մեկն է: Մյուս երկուսը ավանդական կամ բանական կառավարում իրականացնող առաջնորդներն են:
Վերջին երկուսը` բանականն ու ավանդականը, չեն առնչվում առաջնորդի` իբրև անհատականության հետ: Դրանք մատնանշում են քաղաքացիների ու հասարակության միջև կապը` հենվելով բացառապես սոցիալական կառուցվածքի առանձնահատկությունների վրա։
 Այդ կապը կառավարման համար անհրաժեշտ հասարակական աջակցություն է ստեղծում և ամրապնդում է իր հետևորդներից հնազանդություն պահանջելու առաջնորդի ընդունակությունը: Ավանդական կառավարման դեպքում քաղաքացիների և հասարակության միջև կապը հենվում է համակարգի հետ ու համաձայնության վրա, քանի որ քաղաքացիներն իրենց համակարգի մաս են համարում: Բանական կառավարման դեպքում այդ կապը բխում է նրանից, որ քաղաքացիները տեսնում են գործող մեխանիզմների արդարացիությունն ու արդյունավետությունը և ենթարկվում են դրանց, քանի որ հավատում են համակարգի իրավացիությանը: Խարիզմատիկ կառավարման  դեպքում քաղաքացիների ու հասարակության կապի միակ հիմքը առաջնորդն է: Խարիզմատիկ իշխանությունը հիմնված չէ ոչ պաշտոնի և ոչ էլ կարգավիճակի վրա. այն բխում է անձի` իր հանդեպ հավատ առաջացնելու և այդ հավատը պահպանելու ընդունակությունից:
  Տեսության հիմնադիր Մ. Վեբերի համոզմամբ, խարիզմատիկ իշխանությունը հայտնվում է այն ժամանակ, երբ հասարակությունը լուրջ ճգնաժամ է ապրում: Ճգնաժամ, որը խարխլում  է հասարակության կառուցվածքը: Ճգնաժամ, երբ քաղաքացիները հրաժարվում են հասարակական համաձայնություն ցուցաբերել և հարգել ինստիտուտները:

  Քաղաքական առաջնորդները: Նրանց դերը քաղաքական կյանքում: Քաղաքական առաջնորդի գործառույթները:

Քաղաքական առաջնորդն այն անձն է, որը ոչ միայն գլխավորում է քաղաքական գործընթացները, կատարում գործառույթներ հասարակության, քաղաքական կազմակերպության կամ շարժման ղեկավարման ոլորտում, այլև նա` ով կարող է էապես փոխել իրադարձությունների ընթացքն ու քաղաքական գործընթացների ուղղությունը: Այս համատեքստւմ հնարավոր է, որ որպես լիդեր` այսինքն առաջնորդ հանդես գա, ևՙ որպես առանձին վերցրած անհատ, և որոշ դեպքերում` կազմակերպություն` մասնավորապես, կուսակցական, պետական և այլն: Ակնհայտ է, որ ոչ ամեն վարչապետ, միապետ, քաղաքական կուսակցության ղեկավար և առավել ևս պատգամավոր է դառնում քաղաքական առաջնորդ:
 Քաղաքական առաջնորդների առկայությունը, իր հերթին ենթադրում է քաղաքական առաջնորդության երևույթի գոյություն:

Քաղաքական լիդերությունը առաջնորդության ամենաբարձր ձևն է, և ճիշտ չէ, որ քաղաքական լիդերության բնույթը նույն է բոլոր քաղաքական առաջնորդների դեպքում: Քաղաքական լիդերության առանձնահատուկ բնույթը կախված է բազմաթիվ գործոններից:

Քաղաքական առաջնորդությունը բարդ հասկացություն է: Սակայն դրա երեք կողմերը հանդիսանում են որոշիչ: Դրանք են`

1.առաջնորդների անձնական հատկանիշները։
2.իր կողմից իշխանության իրականացման գործիքները։
3.իրավիճակները, որոնց հետ առնչվում է լիդերը:

         Ժամանակակից Հայաստանի քաղաքական առաջնորդները

Ժամանակակից Հայաստանի քաղաքական առաջնորդները հիմնականում վերը նշված բնութագիրն ու խարիզման չունեցող անձիք են, ովքեր ինչ-ինչ ճանապարհներով հասել են իրենց առաջնորդի պաշտոնին։

                               Վերջաբան

Նախագիծը կատարելիս ծանոթացա քաղաքական վերնախավին և քաղաքական առաջնորդների գործունեությանը


Աղբյուրներից՝

1.ԷԼԻՏԱՆԵՐԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ
2.http://www.barometer.am/news/real-politics/20150925/7361/
3.http://www.researchers.am/am/tag/%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%A1/
4.http://shirakcentre.org/-/82-2010-06-29-08-36-07
5.http://arinahakobyan.blogspot.am/2015/10/blog-post.html
5.https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B
6%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D6%81:Gasparyan/%D4%B1%D5%BE%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B2

Պատմություն: Նախագիծ 2

Հայաստանի առաջին հանրապետուրթյուն

Ներածություն
Նախագծում ներկայացնում եմ Հայաստանի Առաջին Հանրապետության  ձևավորման և հռչակման գործընթացը, Մայիսյան հերոսամարտերը: Հայաստանի Առաջին Հանրապետության հռչակումը կենսական անհրաժեշտություն էր, որը հիմք դրեց ներքաղաքական նոր հարաբերությունների ու զարգացումների: Նյութում նաև զուգահեռներ եմ անցկացնում Հայաստանի Առաջին և Երրորդ հանրապետությունների միջև: Կարելի է ասել, որ այս երկու Հանրապետությունները ունեն էական նմանություններ ու տարբերություններ, որն էլ կարևոր առանձնահատկություն եմ դիտարկում որպես:
Այժմ ներկայացնեմ ինչպես սկսվեց Առաջին հանրապետության ձևավորում  Մայիսյան Հերոսամարտեր:

1918թ. Մայիսյան հերոսամարտերը և դրանց պատմական նշանակությունը
Օգտվելով նպաստավոր հանգամանքից՝ մայիսի 15-ին թուրքական զորքերը հանկարծակի հարձակումով գրավեցին Ալեքսանդրապոլը (Գյումրին) և առաջ շարժվեցին երկու հիմնական ուղղություններով։ Թուրքական զորքերի մի խմբավորում Ալեքսանդրապոլից շարժվեց դեպի Արարատյան դաշտ՝ Երևանը և Էջմիածինը գրավելու, իսկ մյուսը՝ Ղարաքիլիսա (Վանաձոր-Ղազախով ռազմավարական ուղղություն վերցրեց դեպի Բաքու։ Հայկական ազգային զորամասերը անկարող էին երկարատև դիմադրություն ցույց տալ զավթիչներին։ Հայ ժողովրդի գլխին նորից կախվեց ֆիզիկական բնաջնջման վտանգը։
Թուրքերին դիմակայելու համար կատարվեց հայկական զինված ուժերի վերադասավորում։ Ստեղծվեց Երևանյան զորախումբը, որի հրամանատարն էր գեներալ Մովսես Սիլիկյանը։
Արարատյան դաշտ ներխուժած թուրք ասկյարները (զինվորները) մայիսի 21-ին գրավեցին Սարդարապատ (Արմավիր) գյուղն ու կայարանը։ Հայ ժողովուրդը ազգային-ազատագրական պայքարի ելավ, ուր վճռվելու էր նրա լինել-չլինելու հարցը։
Մայիսի 22-ի վաղ առավոտյան եկեղեցու զանգերի ղողանջների ներքո սկսվեց Սարդարապատի պատմական ճակատամարտը։ Սարդարապատի զորաջոկատը, որի հրամանատարը գնդապետ Դանիել Բեկ-Փիրումյանն էր, հրետանային նախապատրաստությունից հետո անցավ հակահարձակման։ Հայկական զինուժը հուժկու գրոհով հետ վերցրեց թշևամու կողմից մեկ օր առաջ գրաված Սարդարապատը։ Թուրքերը, մեծ կորուստներ տալով, խուճապահար նահանջեցին մինչև Արաքս կայարանի մոտակա բարձունքները։ Իսկ մի քանի օր տևած համառ ու ծանր մարտերից հետո թուրքական 15-հազարանոց զորքը ջախջախվեց և նահանջեց դեպի Գյումրի։
Այդ հաղթանակը բարձրացրեց զորքի և ժողովրդի տրամադրությունը։ Հարկ է նշել, որ հայրենիքի և Երևանի պաշտպանության համար ոտքի ելավ Երևանի ու Արարատյան դաշտի ողջ հայ բնակչությունը։ Հարյուրավոր մարդիկ, անկախ կուսակցական պատկանելությունից, մասնագիտությունից, քաղաքական համոզմունքներից ու տարիքից, ներկայանում էին զորամաս և կամավոր մեկնում ճակատ։ Գյուղացիները տրամադրում էին փոխադրամիջոցներ, փամփուշտ, սննդամթերք, մտնում աշխարհազորայինների շարքերը, փորում խրամատներ։ Հերոսամարտը ստացավ համաժողովրդական բնույթ, հայ ժողովուրդը համախմբվել, մի բռունցք էր դարձել, որովհետև յուրաքանչյուր հայ գիտակցում էր, որ ինքը մարտնչում է հանուն հայրենիքի, հանուն կյանքի ու ազգային արժանապատվության։ Արարատյան դաշտի ինքնապաշտպանության ոգին Երևանի դիկտատոր Արամ Մանուկյանն էր (1879-1919թթ.)։ Նրա աննկուն կամքի և հմուտ կազմակերպչական ջանքերի շնորհիվ հայ ժողովուրդը հաղթանակ տոնեց։
Սարդարապատի ճակատամարտին գրեթե զուգընթաց ահեղ մարտեր մղվեցին նաև Բաշ-Ապարանում և Ղարաքիլիսայում։ Մայիսի 22-ին թուրքական մի դիվիզիա, գրավելով Սպիտակը, շարժվեց Բաշ-Ապարան՝ նպատակ ունենալով Երևանի վրա գրոհել հյուսիսից, մտնել Արարատյան դաշտ և Սարդարապատի մոտ հայկական զորամասերին հարվածել թիկունքից։ Ստեղծվեց հարվածային խումբ։ Հայկական զորամասը, Դրոյի հմուտ ղեկավարությամբ, ոչ միայն կասեցրեց թուրքերի առաջընթացը, այլև խիզախ հակագրոհով փախուստի մատնեց թշնամուն։ Այդ կռիվներում հայերին օգնում էր Ջահանգիր աղայի քրդական (եզդիական) ջոկատը։
Մայիսի 24-28-ը ահեղ մարտեր տեղի ունեցան Ղարաքիլիսայի մոտ։ Երկու կողմերն էլ ունեցան մեծ կորուստներ։ Չնայած թշնամին ի վերջո գրավեց Ղարաքիլիսան և շարժվեց առաջ, սակայն այնտեղ նույնպես հայերը ցույց տվեցին հիրավի հերոսական դիմադրություն։ Դա խոստովանել է հենց թուրք հրամանատարությունը։ Ղարաքիլիսայի կռիվներում աչքի ընկան սպաներ Ա. Բեյ Մամիկոնյանը, Ն. Ղորղանյանը, Գ. Նժդեհը, մարտերում հերոսաբար զոհվեց կապիտան Գ. Տեր-Մովսիսյանը և ուրիշներ։
Այսպիսով՝ Սարդարապատի, Բաշ-Ապարանի և Ղարաքիլիսայի հերոսամարտերում հայ ժողովուրդը կարողացավ թշնամուն արժանի հակահարված տալ և վիժեցնել Արևելյան Հայաստանը զավթելու ու տեղի հայությանը ոչնչացնելու երիտթուրքերի ծրագիրը։ Մայիսյան հերոսամարտը ամբողջ հայ ժողովրդի հավաքական ուժի և ազգային միասնության հաղթանակն էր։ Ավելին, եղեռն տեսած, կյանքի ու մահվան եզրին կանգնած հայ ժողովուրդը ոչ միայն պահպանեց իր ֆիզիկական գոյությունը, այլև ստիպեց հակառակորդին հաշվի նստել իր հետ և ճանաչել իր անկախ ապրելու իրավունքը։ Մայիսյան հերոսամարտերը հիմք հանդիսացան Հայաստանի անկախության համար։ Եվ հենց այդ հաղթանակի օրերին հռչակվեց Հայաստանի անկախությունը։ Մայիսյան հերոսամարտը դարձավ հայոց նոր ժամանակների Ավարայրը, որ իր խաղացած դերով ու նշանակությամբ, հիրավի, հայ ժողովրդի պատմության ամենահերոսական դրվագներից է։ Այս դեպքերով, կարելի է ասել, փակվում է հայ ժողովրդի ողբերգական և հերոսական իրադարձություններով հարուստ նոր պատմության շրջանը, և սկսվում նորագույն՝ հայկական պետականությունների պատմության ժամանակաշրջանը։

Հայաստանի Հանրապետության հռչակումը
Այն օրերին, երբ հայ ժողովուրդը թուրքական զավթիչների դեմ կյանքի ու մահվան կռիվներ էր մղում 1918թ. մայիսյան հերոսամարտերում, սուր հակասություններ էին առաջացել երկրամասի երեք հիմնական ազգություններից կազմված Անդրկովկասյան Դաշնային Հանրապետության իշխանության մարմիններում։ Այդ իսկ պատճառով Անդրկովկասյան Դաշնության փլուզումը դարձավ անխուսափելի։
1918թ. մայիսի 26-ին լուծարվեց Անդրկովկասյան սեյմը (պառլամենտը), և դրանով իսկ կազմալուծվեց Անդրկովկասյան Հանրապետությունը։ Այդ նույն օրը Վրաստանը հռչակեց իր անկախությունը, հաջորդ օրը՝ Ադրբեջանը, իսկ մայիսի 28-ին Թիֆլիսում գործող Հայոց (կենտրոնական) Ազգային խորհուրդը որոշում կայացրեց հռչակել Հայաստանի անկախությունը։ Ընդունված հայտարարագրում մասնավորապես ասվում էր. «Անդրկովկասի քաղաքական ամբողջության լուծարումով և Վրաստանի ու Ադրբեջանի անկախության հռչակումով ստեղծված նոր կացության հանդեպ՝ Հայոց Ազգային խորհուրդը իրեն հայտարարում է հայկական գավառների գերագույն և միակ իշխանություն»։
Այսպիսով, եղեռն ապրած հայ ժողովուրդը, թշնամու մահաբեր սպառնալիքի պայմաններում, ուժ գտավ իր մեջ և վերականգնեց հայոց անկախ պետականությունը։ Հայաստանի անկախության հռչակումը պատմական անհրաժեշտություն էր և ստեղծված պայմաններում միակ նախընտրելի ուղին։ Հայաստանի անկախության համար հայ ժողովուրդը պարտական էր ազատագրական իր տևական պայքարին, իսկ կոնկրետ պարագայում Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի, Ղարաքիլիսայի հաղթական հերոսամարտերին։ Ի նշանավորումն այդ իրադարձության՝ Մայիսի 28-ը համարվում է համայն հայության նվիրական տոներից մեկը՝ Առաջին հանրապետության անկախության օրը։
Հայաստանի անկախության հռչակումը շրջադարձային եղավ հայ ժողովրդի քաղաքական և հոգևոր-մշակութային կյանքում։

Ներքին քաղաքականություն
Հայաստանի անկախության հռչակումից և Բաթումի հաշտության պայմանագրի կնքումից հետո Թիֆլիսում կազմվեց անդրանիկ կառավարությունը։ Այն 1918թ. հուլիսի երկրորդ կեսին, Հայոց Ազգային խորհրդի անդամների հետ միասին, փոխադրվեց մայրաքաղաք Երևան և անմիջապես անցավ գործի։ Կառավարության նախագահ (վարչապետ) ընտրվեց Հովհաննես Քաջազնունին (1868-1937)։
Մինչ նորակազմ կառավարությունը Թիֆլիսից կժամաներ Երևան, տեղում պետական կառույցներ ստեղծելու և կարգուկանոն հաստատելու ուղղությամբ հսկայական կազմակերպչական աշխատանք էր կատարվել։ Այն իրականացրել էր Երևանի Ազգային խորհրդի փաստացի ղեկավար, հայ ազատագրական շարժման ականավոր գործիչ Արամ Մանուկյանը (Սարգիս Հովհաննիսյան, 1879–1919)։ Նրան իրավամբ կարելի է համարել Հայաստանի առաջին հանրապետության հիմնադիր։
Կառավարության ստեղծումից հետո խնդիր դրվեց ձևավորել օրենսդիր մարմինը՝ խորհրդարանը։ Հարկ է նշել, որ հանրապետության գոյության 2,5 տարվա ընթացքում կազմվել է երկու գումարման խորհրդարան։ Առաջին խորհրդարանը կոչվել է Հայաստանի խորհուրդ՝ 46 պատգամավորով, բազմակուսակցական սկզբունքով։ Երկրորդ գումարման խորհրդարանը (պառլամենտ) ձևավորվել է 1919թ. հունիսին անցկացված համաժողովրդական ընտրությունների միջոցով։ Այն բաղկացած էր 80 պատգամավորից, որոնց ճնշող մեծամասնությունը Դաշնակցություն կուսակցության ներկայացուցիչներ էին։ Առաջին խորհրդարանի նախագահ ընտրվեց մասնագիտությամբ գյուղատնտես Ավետիք Սահակյանը, իսկ երկրորդինը՝ գրող, հրապարակախոս Ավետիս Ահարոնյանը (1866-1948)։
Պետական կառավարման տեսակետից ՀՀ-ն համարվում էր խորհրդարանական դեմոկրատական (ռամկավար) հանրապետություն, որտեղ բարձրագույն օրենսդիր իշխանությունը խորհրդարանն էր, իսկ բարձրագույն գործադիր իշխանությունը՝ կառավարությունը։ Ընդ որում, կառավարության նախագահը (վարչապետը) համարվում էր հանրապետության թիվ մեկ պաշտոնատար անձը։ Սակայն նա ընտրվում էր խորհրդարանի կողմից և հաշվետու էր նրան։
Պետական իշխանության կայացման գործում կարևոր էր նաև դատական իշխանության ձևավորումը։ Սկզբում ժամանակավորապես, որոշ փոփոխություններով, պահպանվեցին Ռուսական կայսրության օրենքները։ Հետագայում աստիճանաբար սկսեցին արմատավորվել հայ ազգային-պետական ոգուն բնորոշ օրենքներ։ Դատաիրավական համակարգումմտցվեց եռաստիճան (շրջանային, դատաստանական պալատ և սենատ) դատական ատյան։ Հանրապետության դատական համակարգի ժողովրդավարացման դրսևորում էր 1919թ. երդվյալ ատենակալների դատարանի հիմնումը։
Իշխանության համակարգում իրենց ուրույն տեղն ունեին տեղական իշխանության՝ գավառային, քաղաքային և համայնքային մարմինները։ Աշխարհամարտի ավարտից հետո, երբ ՀՀ տարածքը սկսեց ընդարձակվել, գավառների թիվն անցավ մեկ տասնյակից։ Հանրապետական նշանակության քաղաքների թիվը նույնպես անցնում էր մեկ տասնյակից։ Ավելի ուշ՝ 1920թ. մայիսին, վարչական տեսակետից հանրապետության տարածքը բաժանվեց չորս նահանգների՝ Արարատյան, Շիրակի, Վանանդի և Սյունիքի։ Այդ ժամանակ ՀՀ տարածքը հասավ շուրջ 70 հազ. քառ. կմ-ի, 2 մլն բնակչությամբ։ Կառավարության նախաձեռնությամբ մշակվեց և գործողության մեջ դրվեց զեմստվային (տեղական ինքնակառավարման) հաստատությունների մասին օրենքը։ Վերակազմվեցին քաղաքային ինքնավարությունները և այլն։

Ազգային բանակի ստեղծումը
Հայոց անկախ պետականության կայացման ամենազորեղ կռվաններից մեկը սեփական ազգային բանակի ստեղծումն էր։ Պատմության փորձը սովորեցնում է, որ այն ազգն է անվտանգ, իսկ պետությունը՝ կենսունակ, որն ունի կարգապահ ու մարտունակ բանակ։
Բաթումի պայմանագրից հետո Թուրքիայի պահանջով Հայաստանը կարող էր ունենալ ընդամենը մեկ դիվիզիա։ Այդ իսկ պատճառով 1918թ. ամռանը հայկական կորպուսը վերակազմավորվեց մեկ հետևակային դիվիզիայի, որի հրամանատար նշանակվեց գեներալ Մովսես Սիլիկյանը (1862-1937)։ Դիվիզիայի զորայինների ընդհանուր թիվը հասնում էր 16 հազարի։ Հանրապետության ռազմական նախարարն էր գեներալ Հովհաննես Հախվերդյանը (1873–1937), իսկ հայոց բանակի գլխավոր հրամանատարը (սպարապետ)՝ գեներալ Թովմաս Նազարբեկյանը (1855-1931)։
Կազմալուծվեցին ՀՀ տարածքում գտնվող կամավոր հայդուկային խմբերը։ Մասնավորապես խոսքը վերաբերում է փառաբանված հայդուկապետ Անդրանիկի գլխավորած հավաքական զորաջոկատին։ Գեներալ Անդրանիկը որոշակի տարաձայնություններ ուներ կառավարության հետ, ուստի 1919թ. գարնանը նա իր սուրը և զենքերը հանձնեց կաթողիկոսին և մեկընդմիշտ հեռացավ Հայաստանից։ Ազգային հերոս Անդրանիկը արտասահմանում շարունակեց իր ազգանվեր գործունեությունը։ Նա մահացավ 1927թ. ԱՄՆ-ի Ֆրեզնո քաղաքում, թաղվեց Փարիզի Պեր-Լաշեզ գերեզմանատանը։ Երախտագետ հայ ժողովուրդը ի կատար ածեց Անդրանիկի կտակը։ 2000թ. նրա աճյունը տեղափոխվեց հայրենիք և հանդիսավորությամբ թաղվեց Երևանի Եռաբլուր զինվորական պանթեոնում, այնտեղ, ուր հանգչում են Հայաստանի ու արցախյան հերոսամարտի մյուս նահատակ հերոսները։
1919թ. հունվարից, երբ արդեն թուրքական զորքը հեռացել էր Անդրկովկասից, և ավարտվել էր նաև հայ-վրացական պատերազմը, կատարվեց բանակի մասնակի զորացրում։ Դրա փոխարեն հայտարարվեց 20-25 տարեկան զինապարտ քաղաքացիների զորակոչ։ ՀՀ զինված ուժերը աստիճանաբար համալրվում էին թե՛ զորքով և թե՛ զինտեխնիկայով ու նյութատեխնիկական միջոցներով։ Արդեն 1920թ. հունվարին հանրապետության զորքի թիվը հասնում էր 25 հազարի, իսկ աշնանը, թուրք-հայկական պատերազմի շրջանում, շուրջ 40 հազարի, այդ թվում՝ 33 գեներալ և 2000-ից ավելի սպա։

Հայաստանի Երրորդ Հանրապետության ստեղծումը
1985թ. մարտին փոխվեց ԽՍՀՄ քաղաքական ղեկավարությունը։ Լճացման տարիների ծերացած ղեկավարությանը փոխարինելու եկան ավելի երիտասարդ եւ համեմատաբար առաջադեմ գործիչներ։ ԽՄԿԿ Կենտկոմի գլխավոր քարտուղար ընտրվեց Միխայիլ Գորբաչովը, որը հետագայում դարձավ ԽՍՀՄ առաջին նախագահը։ Նա հայտարարեց, որ ԽՍՀՄ-ը ճգնաժամից դուրս բերելու համար պետք է իրականացվեն վերափոխումներ։ Խորհրդային Միությունը այդ տարիներին կանգնած էր արմատական փոփոխությունների անհրաժեշտության առջեւ։
Սոցիալիստական հասարակարգի խոր ճգնաժամը, կուսակցական-պետական գաղափարախոսության սնանկությունը, չլուծված բազմաթիվ հարցերն ու առավելապես ազգային խնդիրները ակտիվացրեցին ու շարժման մեջ դրեցին Խորհրդային Միության միլիոնավոր քաղաքացիների` տարբեր ժողովուրդների ու ազգերի։ Այդ շրջանում ազատագրական շարժումների ծավալումը Վերակառուցման քաղաքականության անմիջական հետևանքն էր։ Առաջինը հանդես եկան արցախահայերը, որոնք ամենևին չէին հաշտվել պատմական իրենց տարածքները Ադրբեջանին բռնակցելու և ողջ խորհրդային շրջանում Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից իրականացրած հակահայկական քաղաքականության հետ։ 1988թ. փետրվարի 20-ին Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի /ԼՂԻՄ/ մարզխորհրդի 20-րդ գումարման արտահերթ նստաշրջանը, երկրի Սահմանադրությանը համապատասխան, պատմական որոշում ընդունեց։ Մարզխորհուրդը դիմեց Ադրբեջանական ԽՍՀ, Հայկական ԽՍՀ և ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդներին՝ մարզը Ադրբեջանի կազմից դուրս բերելու և Հայաստանի կազմի մեջ ընդգրկելու մասին միջնորդությամբ։ Հայաստանում և Սփյուռքում արցախահայության հետ համերաշխության զանգվածային ցույցերի մեծ ալիք բարձրացավ։
Ելնելով Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրի դրույթներից՝ խորհրդարանը 1991թ. սեպտեմբերի 21-ին որոշեց հանրապետության տարածքում անցկացնել հանրաքվե՝ ԽՍՀՄ կազմից դուրս գալու և անկախանալու նպատակով։ Հանրաքվեի արդյունքների հիման վրա` 1991թ. սեպտեմբերի 23-ին Գերագույն խորհուրդը Հայաստանը հռչակեց անկախ պետություն: Իրականացավ անկախության վերականգնման հայ ժողովրդի դարավոր երազանքը:


Օգտագործված աղբյուրներ:
http://armyansky.narod.ru/index/0-95
http://www.mfa.am/hy/armenia-history/#armenia
http://encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1343
http://encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1328
http://www.historyofarmenia.am/am/Encyclopedia_of_armenian_history_HH_kazmavorumy_ev_ankaxutyan_hrchakumy


среда, 16 декабря 2015 г.

Պատմություն։ Նախագիծ 2

Հայկական մշակույթը 19-20-րդ դարի սկզբին

Կրթական համակարգը

19-րդ դարի և 20-րդ դարի սկզբի կրթությունը ճակատագրի բերումով 2 հատվածի բաժանված Հայաստանում հայ ժողովուրդն ստիպված իր մշակույթը զարգացրել է հասարակաքաղաքական տարբեր պայմաններում։ Արևելյան Հայաստանի միացումը Ռուսաստանին հնարավորություններ է տվել, որ հայկական մշակույթն ավելի սերտորեն առնչվի ռուսների հետ։ Արևմտահայ հատվածն ավելի շատ կրել է եվրոպական, հատկապես՝ ֆրանսական մշակույթի ազդեցությունը։ Հայ ժողովրդի մի խոշոր հատված, ապրելով աշխարհի տարբեր երկրներում և կրելով նրանց մշակութների ազդեցությունները, ստեղծել է մշակութային մնայուն արժեքներ։ 19-րդ դարասկզբի հայ առաջավոր կրթօջախներից էին Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանը Աստրախանի Աղաբաբյան (1810, 20-րդ դարի սկզբին վերածվել է գիմնազիայի, 1918 թվականին՝ հայկական աշխարհիկ դպրոցի) և Թիֆլիսի Ներսիսյան (1824- 1925) դպրոցները, Վենետիկի Մուրատ- Ռափայելյան և Ձմյուռնիայի Մեսրոպյան վարժարանները։ Արևելահայ կրթական գործում կարևոր էր Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցի դերը։ Նրա շրջանավարտները մեծապես նպաստել են հայ գրականության, հրապարակախոսության, թատրոնի, գեղանկարչության, երաժշտության զարգացմանը։
 1838 թվականի մարտին ցարական կառավարության հաստատած «Հայ լուսավորչական հավատի հոգևոր գործերի կառավարման կանոնադրությունը» («Պոլոժենիե») իրավունք է տվել Էջմիածնում հիմնելու հոգևոր ճեմարան, հայկական եկեղեցական 6 թեմերի (Արարատյան , Ղարաբաղի, Շամախու (Շիրվանի), Վրաստանի, Աստրախանի, Նոր Նախիջևան-Բեսարաբիայի) կենտրոններում բացել մեկական հոգևոր սեմինարիա կամ թեմական դպրոց, իսկ եկեղեցիներին կից՝ ծխական դպրոցներ և ազգային ինքնուրույն դեմք ունեցող կրթատուն են դարձել Երևանի գավառական և թեմական դպրոցները։ Այդ ժամանակաշրջանում Արևելյան Հայաստանում գործել են տարբեր տիպերի ավելի քան 160 դպրոցներ (3890 աշակերտ, 194 ուսուցիչ)։
  1860-ական թվականին կրթությունը նկատելի առաջընթաց է ապրել, դպրոցներից հեռացվել են թերուս վարժապետներն ու տիրացուները, ստեղծվել են մշակութալուսավորական, հրատարակչական, թարգմանչական, գրավաճառային, գրադարանային, գրաճանաչության տարածման և այլ ընկերություններ։ Դպրոցների կառավարումը հանձնվել է ընտրովի հոգաբարձություններին։ Կրթության հիմն, կենտրոն է դարձել եկեղեցածխական դպրոցը՝ 2-3 տարի ուսման տևողությամբ, դասավանդվել են հայերեն և ռուսերեն, վայելչագրություն, թվաբանություն, երգեցողություն, կրոն և այլն։
  1870-ական թվականներին բացվել են հոգևոր կամ վիճակային դպրոցներ, որտեղ ուսուցումը 6-8 տարի էր։ Դասավանդվել են Հայաստանի, Ռուսաստանի և ընդհանուր պատմություն, աշխարհագրություն, բնագիտություն, գծագրություն, հանրահաշիվ, ֆիզիկա, մարդակազմություն, երկրաչափություն և այլն։ Հատուկ ուշադրություն է դարձվել նաև աղջիկների կրթությանը։ Օրիորդաց նշանավոր կրթօջախներից էին Մարիամ-Ղուկասյան (Շուշի), Հռիփսիմյան, Գայանյան (երկուսն էլ՝ Երևան), Մարիամյան-Հովնանյան, Գայանյան (երկուսն էլ՝ Թիֆլիս), Եղիսաբեթյան (Ախալցխա), Արղությաև (Ալեքսանդրապոլ)։
  1885 թվականին ցարական իշխանությունը ուզեցել է փակել հայկական դպրոցները, որը լրջորեն սպառնացել է ազգային կրթության հետագա զարգացմանը, բայց մեկ տարի անց թույլ է տվել վերաբացել հայկական դպրոցները՝ սահմանափակելով տարրական ուսուցմամբ։
  Հայկական բարեգործ, ընկերություններն ընդլայնել են կրթությանը հատկացրած իրենց օգնությունը, նոր դպրոցներ են բացել, տրամադրել նյութական միջոցներ։ 1890-ական թվականներին խստացվել են ցարական օրենքները, իսկ 1895-1896 թվականին հայկական դպրոցները կրկին փակվել են,իսկ առաջադեմ մտավորականներին կալանավորել են կամ աքսորել։ 1905 թվականին, վախենալով հակամիապետական տրամադրությունների սրվելուց, ցարը հայկական դպրոցների վերստացման հրամանագիր է ստորագրել։

Պատմագիտություն

  Մեծ աճ ունեցան հայագիտությունն ու պատմագրությունը: Հայագիտական եւ պատմագիտական արժեքավոր աշխատություններ հրատարակեցին Մաղաքիա Օրմանյանը, Քերովբե Պատկանյանը, Ալեքսանդր Երիցյանը, Մկրտիչ Էմինը, Լեոն, Ղեւոնդ Ալիշանը, Նիկողայոս Ադոնցը:
  Մ. Օրմանյանի հրատարակած բազմաթիվ աշխատություններից են «Հայոց եկեղեցին», եռահատոր «Ազգապատումը»: Նա գտնում էր, որ հայոց եկեղեցին ազգային բնույթ ունի, եւ որ հայ եկեղեցու եւ ազգի պատմությունը կազմում են միասնություն: Լեոն հրատարակեց մեծաթիվ արժեքավոր ուսումնասիրություններ: Ն. Ադոնցի «Հայաստանը Հուստինիանոսի դարաշրջանում» մեծարժեք աշխատությունը համակողմանիորեն ներկայացնում է միջնադարյան Հայաստանը:
 Մխիթարյան միաբանության անդամ Ղեւոնդ Ալիշանի գրչին են պատկանում Հայաստանի պատմությանը, հուշարձաններին ու պատմական աշխարհագրությանը նվիրված 45 հատոր մեծարժեք աշխատություններ:


Արվեստ և ճարտարապետոթյուն

Երաժշտությունը եւս զարգացում էր ապրում: Երաժշտական արվեստի հսկաներից էր Կոմիտասը, որը հավաքեց եւ մշակեց շուրջ 3000 երգ: Տիգրան Չուխաջյանը գրեց առաջին հայկական օպերան` «Արշակ Բ»: Ալեքսանդր Սպենդիարյանը հիմնադրեց սիմֆոնիկ երաժշտությունը` գրելով «Ալմաստ օպերան: Հովհ. Թումանյանի «Անուշ» պոեմի հիման վրա Արմեն Տիգրանյանը գրեց համանուն օպերան, որը բեմադրվեց Ալեքսանդրապոլում 1912թ.: Զարգանում էր նաեւ աշուղական երգարվեստը, որի փայլուն ներկայացուցիչներից էին Ջիվանին եւ Շերամը:
 Առաջին պրոֆեսիոնալ թատրոնը հիմնվում է Կ.Պոլսում, 1846թ.: Այն հիմնականում ունեցել է կրկեսային բնույթ, բայց ներկայացրել է նաեւ պատմական դրամաներ ու մելոդրամներ: 1847թ. Կ.Պոլսի Բերա թաղամասում կառուցվել է թատրոնի մշտական շենք կրկեսային եւ դրամատիկական ներկայացումների համար: 1851թ. Թիֆլիսում ստեղծվեց Թամամշյանի թատրոնը: 1863թ. Կ.Պոլսում Հակոբ Վարդովյանի ստեղծած թատրոնում ներկայացումներ էին տրվում հայերենով եւ թուրքերենով: Թատերարվեստի զարգացման գործում խոշոր ավանդ ներդրեցին դերասաններ Պետրոս Ադամյանը, Գեւորգ Չմշկյանը, Սիրանույշը, Հովհաննես Աբելյանը եւ ուրիշներ:

 19-րդ դարի նշանավոր նկարիչներից էին Հակոբ եւ Աղաթոն Հովնաթանյանները: Ճանաչված նկարիչ էր Ստեփան Ներսիսյանը, որի վրձնին են պատկանում բազմաթիվ հայ նշանավոր գործիչների դիմանկարներ: Համաշխարհային ճանաչում ունեցող ծովանկարիչ էր Հովհաննես Այվազովսկին, որը բազմաթիվ կտավներ է կերտել նաեւ հայկական թեմաներով: 20-րդ դարասկզբի հայ կերպարվեստի նշանավոր ներկայացուցիչներն էին Վարդգես Սուրենյանցը, Գեւորգ Բաշինջաղյանը, Փանոս Թերլեմեզյանը, Մարտիրոս Սարյանը եւ ուրիշներ:
  20-րդ դարի սկզբի ճարտարապետության հայտնի դեմքերից էին Ալեքսանդր Թամանյանը, Թորոս Թորամանյանը, Հովհաննես Քաջազնունին եւ ուրիշներ:
  Բնագիտության ասպարեզի խոշոր գիտնականներից էր ֆիզիկոս Հովհաննես Ադամյանը, որը հանդիսացավ գունավոր հեռուստատեսության հիմնադիրը:
 Հայ մշակույթին ծանր, շատ կողմերով անդառնալի հարված հասցրեց 1915-1916թթ. Հայոց ցեղասպանությունը, որի ընթացքում ոչնչացվեց արեւմտահայ մտավորականությունը, Արեւմտյան Հայաստանի տարածքում գտնվող հազարավոր պատմա-մշակութային հուշարձաններ եւ տասնյակ հազարավոր հնագույն ձեռագրեր:

Աղբյուրներ`
http://hogwarts-ddnt.blogspot.am/2015/02/19-20.html
https://hy.wikipedia.org/wiki/19-րդ_դարի_հայկական_մշակույթ
https://abroyanvahe.wordpres.com/201503/28/հայկականմշակույթը-19-20-րդ-դարերում/
https://hy.wikipedia.org/wiki/Նոր_շրջանի_հայկական_դպրոց

Գրականություն: Ձմռան խնդիրները

Ձմրան խնդիրները

Ձմեռը իր գեղեցկությամբ, իր հետ բերում է նաև շատ հոգսեր, որոնք մեզ համար դարձել են անբաժանելի ուղեկիցներ` գազի վարձ, վառելիքի հայթայթման խնդիր, էլեկտրաէներգիայի ծախսերի կրկնապատկում և այդպես շարունակ...
Օրինակ` Մեղրու տարածաշրջանի Տաշտուն գյուղը 2000 մ բարձրության վրա է գտնվում: Բնակիչներն ասում են, որ տարվա 6-7 ամիսն այստեղ ձմեռ է, փայտի հոգսը շատ դժվար է լուծվում գյուղում, անցած տարի թափուկների տրամադրումը շատ ուշացավ, ձյունն արդեն նստել էր, իսկ գյուղացիները ստիպված էին ձյան տակից մեծ դժվարությամբ դուրս բերել իրենց հասանելիք փայտը, իսկ որոշ ընտանիքներ էլ նույնիսկ անկողիններից դուրս չէին գալիս: Բնակիչների պատմելով` այլ տեղերից փայտ ձեռք բերելիս բավականին թանկ է արժենում իրենց գրպաններին:
Էլ չասեմ, որ որքան էլ փոխվել են մեր ավանդույթներն ու մոտեցումները կապված ամանորյա տոների հետ, միևնույն է, չգրված օրենքով յուրաքանչյուրիս պարտքն է տոները դիմավորել, հաճախ <<մեջտեղից կիսվելով>>, բայց առատ սեղաններով և հիմնականում հանուն այն բանի, որ երեխաները իրենց նեղված չզգան։

среда, 9 декабря 2015 г.

Էկոլոգիա։ Նախագիծ

Էկոհամակարգերի հիմնախնդիրը


1.Ձեր կարծիքով որոնք են էկոհամակարգերի կարևորագույն  հատկանիշները: Ինչու՞


  Կենդանի օրգանիզմների ամեն մի համակեցություն ունի իր հատուկ բնակեցման միջավայրը, որի հետ կազմում է մի ամբողջություն: Այդ ամբողջությունը կոչվում է Էկոհամակարգ։
Էկոհամակարգի գլխավոր հատկանիշներն են ինքնակարգավորումը, ինքնավերականգնումը, ամբողջականությունը, կայունությունը,որը շատ կարևոր է բնօգտագործման տեսակետից ու բնապահպանության հարցերի լուծման ժամանակ
Էկոհամակարգում ամեն մի բուսատեսակ ու կենդանատեսակ ունի իր որոշակի դերը և մյուս բուսատեսակների ու կենդանատեսակների, ինչպես և բնակատեղի հետ գտնվում է կայուն և օրինաչափ կապերի մեջ: Այս կապերի շնորհիվ է, որ պահպանվում է կենսոլորտի և ավելի փոքր էկոհամակարգերի գոյությունը, դրանց էկոլոգիական հավասարակշռությունը, և պահպանվում է կյանքը մեր մոլորակի վրա:
Գիտնականները կենդանի օրգանիզմները բաժանվում են 3 խոշոր խմբի` պրո­դուցենտ­ների, կոնսումենտների և ռեդուցենտների: Պրոդուցենտ­կոնսումենտ­ռեդուցենտ շղթայի միջոցով տեղի է ունենում նյութի ու էներգիայի կենսաբանական շրջապտույտը կենսոլորտում և մյուս բոլոր ավելի փոքր չափերի ու մակարդակների էկոհամակարգերում:
  Միանշանակ ամենակարևոր հատկնիշներն են նաև հավասարակշռությունը բուսական և կենդանական աշխարի միջև , մարդու ազդեցությունը դրա վրա՝ դրանից բխում է նաև  նյութերի բաղադրությունը տվյալ էկոհամակարգում, քանի որ ի սկզբանե այն իդեալական է։ 

2.Ինչպիսի էկոհամակրգեր են ձեզ շրջապատում, ինչ առանձնահատկություն ունենք նրանք:

 Էկոհամակարգերը լինում են երկու տեսակ՝ բնական և արհեստական: Մեզ շրջապատող արհեստական էկոհամակարգի օրինակ է՝ ագրոէկոհամակարգը: Ագրոէկոհամակարգերը ստեղծվել են մարդու միջամտությամբ, որպեսզի ստացվի գյուղատնտեսական արտադրանք: Ագրոէկոհամակարգ է օրինակ՝ բանջարանոցները, արոտավայրերը, այգիները և այլն: Սակայն նրա կարևոր հատկանիշներից մեկն այն է, որ այն չի ինքնավերականգնվում
Մեզ շրջապատող բնական էկոհամակարգի օրինակ է անտառը: Սակայն ի տարբերություն ագրոէկոհամակարգի, եթե չլինի մարդու միջամտությունը՝ այն կվերականգնվի: Բնական էկոհամակարգ է գետը: Նրա կենդանի բաղադրիչներն են ջրային կենդանիները, բույսերը: Նյութերի շրջապտույտի հետևանքով գետը ինքնավերականգնվում է, եթե իհարկե չլինի մարդու միջամտությունը:Քանի որ մարդու միջամտութնամբ խախտվում է ողջ էկոհամակարգը ու ինքնակարգավորման ու ինքնամաքրման հատկանիշներն էլ չեն հասցնում մարդու տեմպին։
 Երևանի միջով անցնում է Հրազդանը իր Գետառ վտակով՝ ստեղծելով ուրույն էկոհամակագ իր ջրաջերմային ռեժիմով և կենսացենոզով: Հրազդանը մեղմում է Երևանյան տապը: Հրազդանի կիրճի էկոլոգիական վիճակը մտահոգող է: Գետառը հոսում է Երևանի կենտրոնական թաղամասերով,բայց հարց է առաջանում՝ դա գե՞տ է։ Դիտեք մեր տեսանյութը։ http://youtu.be/fiq1MUZFYUs 
Այս ամենը պայմանավորված է ոչ միայն բնակչության հիմնական մասի սոցիալ-տնտեսական ծանր վիճակով, այլև` էկոլոգիական հիմնահարցերի, օրենքների անտեսմամբ ու շրջանցմամբ, ինչպես նաև պետության և համայնքային իշխանությունների կողմից հսկողության բացակայությամբ: Երևանյան հատվածում Հրազդան գետի աղտոտումը դրա կենդանական ու բուսական աշխարհի գոյությանը սպառնալուց բացի, սննդի համար ոչ պիտանի կամ մարդկանց առողջության համար վտանգավոր է դարձնում այդ գետում դեռ մնացած ձկները, որոնք որսում և օգտագործում են սիրողական ձկնորսությամբ զբաղվողները:

3.Ինչպես է ազդում մարդը Ձեզ շրջապատող էկոհամակարգերի կենսագործունեություն վրա:

  Մարդիկ օր օրի ավելի ու ավելի են փչացնում այն ինչ իրենց տրված է: Նրանք աղտոտում են իրենց շրջակա միջավայրը, որս են կատարում (ըստ այդմ էլ ոչնչացնում շատ կենդանատեսակներ), իրականացնում են անտառահատումներ, իսկ հետո էլ բողոքում են մի շարք հիվանդությունների առաջացումից՝ չհասկանալով, որ բնության մաքրությունն ուղիղ համեմատական է իրենց առողջությանը: Ինչպես նշեցի բնական էկոհամակարգի օրինակ է լիճը: Լճում բնակվող բույսերն ու կենդանիները ինքնավերականգնվում են բնականոն ձևով, բայց երբ կատարվում է մարդու միջամտությունը՝ տեղի չի ունենում նյութերի և էներգիայի լրիվ շրջապտույտ, խախտվում է սննդային շղթան, որն էլ իր հերթին բերում է լճում ձկնատեսակների ոչնչացմանը: Նման վառ օրինակ ՝ Սևանա լիճը: Մարդիկ մի քանի տարի առաջ կատարելով ահռելի քանակություններով որս ոչնչացրին լճի ձկնատեսակների համարյա ամբողջ պաշարը, իսկ լճիհիվանդվիճակը բերեց նրան, որ այսօր լճում որս կատարելն արգելվում է:
  Մարդիկ շատ հաճախ խախտում են էկոհամակարգերի բնականոն գործունեությունը նաև առանց գիտակցելու: Այդմարդկանցմեջ մտնում ենք նաև մենք, և եթե մեզնից յուրաքանչյուրը գտնվի մի փոքր բարեխիղճ, ապա աշխարհը կանգնած չի լինի այսպիսի լուրջ էկոլոգիական խնդիրների առջև: Այս ամենը հասարակության ոչ էկոկիրթ լինելու հետևանքն է: Եվ այս բազում գործողությունների արդյունքում էլ մարդիկ էականորեն փոխում են էկոհամակարգերի կառուցվածքը:


4. Ինչ տեղի կունենա էկոհամակարգերի հետ, եթե պակասի Էներգիայի, ֆոսֆորի, ածխածնի ու ազոտի հոսքը (յուրաքանչյուր տարբերակը ներկայացնել առաձին): 

 Եթե էկոհամակարգից պակասի էներգիայի հոսքը կվնասվի սննդային շղթան, բույսերը, կենդանիները և այլ օրգանիզմներ ստիպված կլինեն օգտագործել ամբողջ էնեգրան սեփական գոյատեվման համար և սննդային շղթայի միջոցով էներգիան չի փոխանցվի մի տրոֆիկ մակարդակից մյուսին:

Վերջում ուզում եմ ավելացնել,որ էկոհամակարգի մի բաղադրիչը կախված է մյուսից և բավական է բաղադրիչնեից մեկը խախտվի,խախտվում է ողջ համակարգը դոմինոյի սկզբունքով։

Աղբյուրներ`

Նախագիծ4: Անգլերեն

Interesting Stories

Hungry Wolf

This is a short story about Hungry Wolf. Once, a wolf was very hungry. It looked for food here and there. But it couldn't get any. At last it found a loaf of bread and piece of meat in the hole of a tree.
 The hungry wolf squeezed into the hole. It ate all the food. It was a woodcutter's lunch. He was on his way back to the tree to have lunch. But he saw there was no food in the hole, instead, a wolf.
 On seeing the woodcutter, the wolf tried to get out of the hole. But it couldn't. Its tummy was swollen.
 The woodcutter caught the wolf and gave it nice beatings.

The Sun and The Wind

 Once The Sun and The Wind happened to have a quarrel. Both of them claimed to be stronger. At last they agreed to have a trial of strength.
 "Here comes a traveller. Let us see who can strip him of his cloak?" said the Sun.
 The Wind agreed and did choose to have the first turn. He blew in the hardest possible way. As a result, the traveller wrapped his cloak even more tightly around him.
 Then it was the turn of the Sun. At first he shone very gently. The sun went on shining brighter and brighter. The traveller felt hot.
 Before long he took off his cloak and put it in his bag. The Wind accepted his defeat.
Moral : Fury or force cuts no ice where gentleness does the job. 

вторник, 8 декабря 2015 г.

Նախագիծ 3: Անգլերեն

My favourite artists
I have many favourite artists. Among them are writers, painters and musicians. When I have free time I often read my favourite books or listen to my favourite music. When I have a spare day, I sometimes visit Kiev Museum of Russian Art. I like the museum, for there are many masterpieces there. But the most interesting works for me are the paintings by Ivan Aivazovsky.
Ivan Aivazovsky was born and died in Theodosia. As he studied and lived in Russia for some time, he is considered to be a Russian painter. He studied at the Academy of Arts in St. Petersburg Ivan Aivazovsky was a painter of seascapes. Aivazovsky produced about 6,000 paintings, depicting mainly scenes on the Black Sea and turbulent seascapes, including The Ninth Wave Black Sea, Amid the Waves, Flood i Sudak, and Storm. He also painted sea battles (such as Siege of Sevastopol) and Ukrainian landscapes (Harvest in Ukraine, Winter Scene in Ukraine, Wedding in Ukraine, Odessa at Night. Crimean View in Moonugnt, View of the Crimea, and Harvest in the Crimea). Aivazovsky established a picture gallery in Theodosia, which he donated later to the city. The Aivazovsky Picture Gallery in Theodosia has some 400 of his works, as well as paintings by Crimean seascape artists and a small collection of seascapes by Western artists. Ivan Aivazovsky depicted sea and the people who lived by the sea. He dedicated many of his works to the struggle between the people and the sea. He showed strong will and courage of those people and the power of the sea.

Նախագիծ 2: Անգլերեն


What does happiness mean for me? 

I think the feeling of happiness is hard to explain. Very often I’m happy but I don’t realize it. I’m just feeling good at such a moment. 
I get happier when I seize the day than when I just sit at home doing nothing. The feeling of happiness doesn’t come to you. You have to let it out. There is no special plan that makes me happy. 
What makes me feeling good doesn’t automatically bring happiness to another person. You have to discover which things make you happy. 
For me there are lots of things which make me feeling good. I love o go out, to do sports, to go shopping, to visit friends and lots of other small things. Also a delicious meal for example can make me happy. When I’m with my friends we often laugh until tears are running down our faces. Sometimes we just relax and I’m feeling happy too. I’m not a person who can’t be happy alone. Being successful brings happiness to me too but I don’t think that the (einzige) way to get happy is to have (Berge) of money. Money doesn’t make you happy but it makes life easier. You don’t have to worry about lots of things. 

I don’t really think that there is a single word which exactly means happiness for me. Words which I (verbinden/assoziieren) with this special feeling are friends, family, freedom, youth, love and also money.

Նախագիծ 1։Անգլերեն

Seven wonders- հին դարի 7 հրաշալիքները

 1. The Great Pyramid of Khufu in Egypt
    Also known as the pyramid of Cheops, is the largest pyramid in the world, and is given the date 2680 BC, though we know that its construction stretched over several years. A solid mass of limestone blocks, it covers 13 acres, rises 482 feet (rather, it did, since it has lost some facing blocks) and 756 feet along each base line.
    It remains largely intact on the plane of Gizeh ("Giza") near modern Cairo.

2. The Hanging Gardens of Babylon
    The Babylonian Empire fits between the earlier Assyrian Empire and the later Persian Empire. At its height, King Nebuchadnezzer commissioned the Hanging Gardens, circa 560 BC. Built high and behind tall walls (said to be 75 feet tall) finished with decorative glazed bricks, the gardens were served by an intricate irrigation system which required water to be lifted to the highest point in the gardens.
    Nothing remains today, except the word "Babylon" which, because the city was legendary for sensual living, is now synonymous with immorality/Hollywood.

3. The Statue of Zeus at Olympus
    Created circa 435 BC by Phidias, the greatest sculptor of ancient Greece, the statue - said to be 40 feet tall - was a magestic bearded figure seated upon a richly decorated and immense throne wearing a cloak itself covered with numerous sculpted decorations. Phidias was known for doing draperies in beaten gold with glass inlays, and for covering flesh parts with ivory.
    The statue was destroyed in antiquity, but clay molds from the sculptor's workshop suggest its appearance, and smaller works of his from the Parthenon are included in the Elgin Marbles collection at the British Museum.

4. The Temple of Artemis at Ephesus
    Artemis, in Greek mythology the daughter of Zeus, was revered by the Greeks as the Goddess of the Hunt. (The Roman equivalent is the goddess Diana.) As the patron diety of Ephesus, the major commercial city of ancient Greece (now a part of modern Turkey), and the major seaport of the region, her Temple was a major attraction and no small source of revenue. In 262 AD the Goths overran the city and destroyed the temple. In the early 5th century the harbor silted up and the city was abandoned.
    Efforts to patch together the temple and other classic structures from rubble are underway at Ephesus today.

5. The Mausoleum at Halicarnassus
    Erected (circa 352 BC) in memory of Mausolus of Caria, the name is now synonymous with any grand burial sepulcher. This was a magnificent white marble structure presumed to have been in the Ionic peristyle, set on a massive and lofty base which contained the sarcophagus, surmounted by a stepped pyramid on the apex of which sat a four-horse chariot, the whole business said to reach 135 feet. Other sculpture surrounded this main piece.
    Nothing remains at the site in modern Turkey, as it was demolished in ancient times to use the material in other structures, but some of the smaller statuary is preserved in the British Museum.

6. The Colossus at Rhodes
    A large bronze statue in the likeness of Helios, the sun god, was built about 285 BC occupying the walls of the harbor at Rhodes. Said to be 100 feet tall, it is claimed that ships passed between the legs to enter the harbor. Other history, however, states that ships passed by an upright statue rather than under it. It was destroyed in ancient times, the bronze cut up and melted for other purposes.
     Current archeologists on Rhodes are searching for evidence of the base, which today might be under dry land.

7. The Pharos at Alexandria
    The site of a lighthouse built (334 BC) under orders of Alexander, who united the island of Pharos with a land bridge, forming a peninsula, upon which the lighthouse was erected. In 280 BC, the lighthouse which would become a Seven Wonder was erected by Ptolemy II. Variously estimated to be anywhere from 200 to 600 feet tall, no precise details remain.
  The lighthouse was destroyed by earthquake in the 14th century.